Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
During the Morning Walks - 6
आज पाष्टेयीन चालून जाताना ते दादिगाला प्हायलों. वाराला पांच दिवस तरीन तेनी दृष्टी व॑र पडतील॑. श्रीवैष्णवा, नीट श्रीचूर्ण लावींगून धोत्र पंचकच्छविणी नेसींगून व॑र एक अंगवस्त्र उत्तरीय, कांध्याव॑रसून जानवास्क॑ बांधींगून हातांत॑ पळ-पळा घासलत॑ पित्तळाच ताटांत॑ आठ दहा केळे (तेवढीन चोखट केळे, पिवळ॑, रसताळी, मोरिस, येलक्कि अस॑ अस॑) ठिवींगून हळ्ळु चालून जात असतील॑. नंखर॑ लवलत॑ आंग मोडून पडास्क॑, मझ॑ वर्ग असतील॑ वयेंत॑. परंतू चालाला नंखर श्रम भोगतील॑. रामनगरांतसून नंगनल्लूर दुसर॑ प्रधान बीदीला जातील॑. नित्य पाह्याच दृश्य, आज त्यंच मागे गेलों, कोठ जातात पाह्वम्हणे म्हणून. नोक्कोत॑ काम, असलतरीन....
तेनी मला पर्तून पाह्यले. ताट मी काढींगून येऊका म्हणट्लों. नोको म्हणट्ले. हयग्रीवाच देऊळाकडे येऊन पांच निमिष अस॑ तस॑ पाह्यले. अय्यंगार हयग्रीवाच देऊळांत जातील॑ म्हणींगिट्लों. तेनी सरकले. गणेशाच देऊळाकडे गेले. मीहीं मागे गेलों. देऊळाच बाह्येर चार पांच गाय ओठाकल्होत॑. ते ताट केळे बरोर गायीकडे ठिवले. तीन गाय केळे खाल्ल॑. ताट काढींगून निघले.
मी विचारलों, "काय हो, तेवढ॑ चोखट केळे, कोणालातरीन खायाला देलसुया नहो", म्हणून. तेनी सांगिट्ले, "अहो घरांत मी मझ॑ सहधर्मचारिणी दोघदनेच॑. रात्री निजापुढे एक एक केळे खाऊन दूध पीणे. तेवढेच. अम्हाला लेंकरे-बाळे आहेत॑. तेनी तेनी तेथ तेथ आहेत॑. एथ अम्ही दोघदनेच असतों. येणार जाणार भरून केळे आणून देतात॑. काय करणे ? एक दिवस बीद झाडाच बायकोला देलों. तिन॑ काय म्हणींगट्ली की, मी अस॑ सरकलांपिरी तेवढ॑ केळेहीं कुप्पाच बरोर भिरकावूनटाकली. मनाला संकट वाटल॑, तेवढ॑ चोखट केळे, डोंगूराच, काय, पाह्याला मजस्क॑ तुम्चस्क॑ (मला कसाला ओढतांत॑ ?) असेल॑. पंध्रा केळ व॑र होत॑. आणून देलतेनी केवढ मोलाला घेट्ले की. शंभर रुपे तरीन असेल॑. दोन काढून ठींगून॑ बाकी आणल्होतों. तेद्दिसींत्सून मी केळे कोणालाहीं देणे नाही. काढींगून जाऊन देऊळाकडे असाच गायीला देऊनटाकतों. पिशवींत॑ घालून काढींगून गेलतर भोईव॑र मातींत॑ घालाम॑. तजकरतां ताटांत ठिवून आणतों, म्हणट्ले. केळे कुजून हाळ होयापुढे बेष असताना देतों. मला पुण्य नोको, कोण कोण मला केळे आणून देतात की तेनाला मिळूनदे, म्हणट्ले.
असेहीं एक प्रकृती ! हे कलि काळांत॑ ! काय म्हणतांत॑ ?
मी खाणी लिव्हतनाही व्हो, यथार्थ लिव्हतों.
Aaje paashteyin chaalun jaathaana thae dhadhigaala paayilon. Vaaraantha paancha dhivasathirin theni dhrishtivora padtheela. Srivaishnava, neeta shri choorana laavingun, dhothra panch kachcha vini nesingun vora aeka angavasthra, uththareeya, kaandhyavorasun jaanavaaska baandhingun, aathaantha pala pala gaasaltha piththalaacha thataantha aat daha kela - thevdin chokkota kela, pivla, rasthaali, moris, yelakki asa asa - tivingun allu chaalun jaatha asthila. Nankara lavaltha aanga modun padaaska, maja vargay asthila vayaantha, paranthu chaalaala nankara srama bogtheela. Ramnagaraanthasun Nanganallur dusra pradhaan beedhila jaathila. Niththe paayaacha dhrisya, aaje thyaancha maaga gelon, kotta jaathaatha paavumna manun. Nokkotha kaama, asalthirin...., khande.
Theni mala parthun paayle. Thaata mee kaadingun yevunka, mantlon. Nokko mantle. Hayagreevaacha dhevulaakada yevun paanch nimisha asa thasa paayle. Iyengar, Hayagreevaacha Devulaantha jaathila, maningitlon. Theni sarkle, Ganeshaacha dhevulaakada gele, meeyin maaga gelon. Dhevulaa baayara chaar paancha gaaye otaklotha. Thae thaata kelaa baro gaayeekada tivle, theen gaaye kela kaalla. Thaata kaadingun nigle.
Mee vicharlon, kaaye vo, thevda chokkota kela, konalthiri kaayaala dhilaasuya naho, manun. Theni saangitle, aho, gharaantha mee maja sahadharmachaarini doga dhanecha, raathri nijaa puda aeka aeka kela khaavun dhood peena. Thevdacha. Amaala lenkra baala ahetha. Theni theni theththa theththa ahetha. Heththa ami doga dhanecha asthon. Yenaara jaanaara barun kela anun dhethaatha. Kaaye karna? Aeka dhivasa beedhe jaadaacha baikokada dhilon, thina kaaye maningitleeki, mee asa sarkalaampiri thevda kelayin kuppabaro bhirkaavuntakli. Manaala sankata vaatla, thevda chokkota kela, donguraacha, kaaye, paayaala majaska thumchaska (mala kasaala oadthaatha?) asala, pandhra kelaavora hotha, anun dhelthane kaaye molaala getleki, sambar (100) rupayethirin asala, dhone kaadun teenguna baaki andlothon. Thedhdhiseenthasun mee kela konaalayin dhena nahi, kaadingun jaavun dhevulaakada asaacha gaayeela dhevuntakthon. Pisiveentha gaalun kaadingun gelthra boyeevora maatheentha gaalaanvan. Thyaaja karthaan thataantha tivun anthon, mantle. Kela kujun haala hoyaapuda besha asthaana dhethon. Mala punya nokko, kona kona mala kela anun dhethaatha ki thenala milundhe, mantle.
Asayin aeka prakrithi! Yeh Kali kaalaantha! Kaaye manthaantha?
Mee kaani livthini vo. Yathaartha livthon.